Granskarar hava laðað vísindaligan varða

Magni Mohr, professari á Fróðskaparsetri Føroya, hevur havt høvuðsábyrgdina av drúgvum yvirlitsverki í "Sports Medicine" um vøddafysiologi, sum byggir á gransking heilt aftur til 1930-ini

Drúgv yvirlitsgrein (review) er útkomin í Sports Medicine, sum er eitt av heimsins mest viðurkendu vísindaligu tíðarritunum á sínum granskingarøki.

Magni Mohr, professari og dekanur á Fróðskaparsetri Føroya, er høvuðsrithøvundi og -ábyrgdari, og yvirlitsgreinin hevur heitið, “Muscle glycogen metabolism and high-intensity exercise performance: A narrative review”.

Hinir granskararnir, sum eru við, teljast millum mætastu vøddafysiologar í heiminum.

Ofta ganga altjóða granskarar saman um at skriva vísindaligar yvirlitsgreinar, sum neyvt útgreina tey serøki, sum teir hava granskað leingi. Og í hesum føri verður farið heilt aftur í 1930´ini eftir granskingarúrslitum og fram til dagin í dag.

Nýggja yvirlitsgreinin viðger, hvussu kolvætulagrini (glykogenið) í vøddakyknunum stýra (regulera) lívevnafrøðiligu tilgongdum frá tí, at ein nervaimpulsur rakar vøddakyknuhinnuna og til kraft og orka verða ment inni í kyknuni, meðan arbeitt verður av grimd. Hetta eru neyðugar tilgongdir fyri, at vøddin kann arbeiða og framleiða orku á munadyggan hátt.

- Í 1939 vístu donsku granskararnir Christensen og Hansen á eitt greitt samband millum kolvætuevnaskiftið í vøddum øðrumegin og kropslig avrik hjá menniskjum hinumegin, greiðir Magni Mohr frá.

- Í 1960´unum, tá vøddabiopsimetodan varð uppfunnin, vístu navnframi Bengt Saltin og hansara starvsfelagaðar fyri fyrstu ferð við beinleiðis mátingum á, at nøgdin á vøddaglykogeni er tætt knýtt at langtíðaravrikum. Síðan hava vit og onnur víst, at vøddaglykogen verður niðurbrotið ymiskt í ymiskum sløgum av vøddafiprum og ymsastaðni í vøddakyknuni, sum so aftur vísir á serstøku og fjølbroyttu leiklutirnar hjá glykogeninum, sigur professarin.

Magni Mohr er so sera fegin um hesa nýggju greinina.

- Ja, tí talan er um eina umfatandi grein, har vit eru fleiri altjóða granskarar við sterkum profilum á vøddafysiologiska økinum, sum hava arbeitt saman. Millum annað hevur Lawrence Spriet frá University of Guelph í Kanada kannað leiklutin hjá vøddaglykogeninum í eini hálvthundrað ár og er ein av teimum heilt stóru arbeiðsfysiologunum seinastu áratíggjuni.

- Talan er eisini um eitt dygt yvirlit yvir grundgransking, sum hevur alstóran týdning fyri at betra um avrikini í úrvælsítrótti og fyri betur at skilja grundirnar til vøddamøði undir hørðum arbeiði, eins væl og at skilja nakrar av høvuðsmekanismunum í evnaskiftissjúkum, sum typu 2 diabetes, sigur Magni Mohr.

Magni Mohr, sum telist millum mest endurgivnu føroysku granskararnar í vísindaligum bókmentum, samanber stóru yvirlitsgreinina við ein vísindaligan varða, sum hann væntar, at vøddafysiologiskir granskarar í komandi tíðum javnan fara at leita aftur til.

Úrtak av greinini kann lesast her.